"Hizkuntza lantzeko baliabidea", Hezkuntza, unibertsitate eta Ikerketa Sailaren laguntzaz egina. EIMA II. Programa 1991. Bideo bilduma interesgarria iruditu zaigu. Berton, aurkezpenean dioenez "Beronen bidez zera lortu nahi litzateke: ez bakarrik baliabideen erabilpen-arloa aberaste, baizik eta batez ere aldaketa metodologikoa bultzatzea hizkuntzaren irakaskuntzan, berau dinamikoki lantzeko bideoak azpimarratuz. Sail honetako edukiak haur txikiekin lan egiten dutenentzat daude batez ere pentsatuta.
A. OBJETUEN LAGUNTZAZ IPUINAK KONTATU ETA SORTU.
Gelan umeak eserita argia itzali. Maleta batetan dauden objetuak atera eta ipuineko irudiak linterna baten bidez irakasleak argiztatzen dituelarik aztertuz joan.
Ipuina eta objetuen artean joku berriak sortzea da helburu, intriga eta misterioaz batera. Tentsioa ipuinaren hasieratik bukaeraraino mantenduz.
haurrak erabili ipuinen presentzia unkigarriago egiteko, aterkia zabaldu aterpe bat sortzeko edo bideoa erabili beste objetu bat bezala.
Jantzi berezia erabili, adibidez narratzaileak ez du arropa berezirik beharko baina ipuineko momentu batean eskularruak edo txapela jantzi ditzake, edo ura edateko txongila atera ipuinean objetu preziatua delako. Edo makila ipuinaren madarikazioak hobeto adierazteko.
Obetua kontalaria bera edo kontalariaren gorputz atal bat izan daiteke.
B. NOLA KONTATU IPUINA ERA ERAKARGARRI BATEZ.
Adibidez. txinparta 12 aldiz jotzeko eskatu ume bati, 12 rarte zenbatuz, eta "hamabiak dira, orain ipuina kontatuko dugu" esanez.
-Estilorik zuzenena erabiliz.
-Ipuinaren egoera animiko bakoitza ondo nabarmenduz, adi adi segi dezaten ipuinaren trama, forma bariatuak eskeiniz, espanturik gabe, eroso sentiaraziz.
-Keinuz, imitazioz baliaturik. Onomatopeiak, elipsiak, errepikapenak, objetuak, kartak, agerikoak zein izkutukoak, zaldunak, erregeak, kopak errinozeronteak, etab. Txontxongiloak. Ipuinaren bukaera azken mugetaraino antolatuz.
D. IPUINAK KONTATU MARRAZKIAK ERABILIZ
Ipuin osoko kontakizunak egiten dira, batere komentariorik gabe, zuzen-zuzenenan, ilustratzaile ezagun baten errotuladoreaz lagunduta, marra simple eta adierazgarrien bitartez. Haur guztientzat interesgarriak izan daitezke eta bereziki euskaraz espresatzen hasten diren haurrentzat, marrazkiaren irudia izango baitute lagungarri zein sostegu bisual gisa.
Teknika hau, Australian aurki daitezke, Walbiri eta Ananda deitutako talde indigenen artean, arearen gainean kontatzen eta marrazten zituzten marra esanguratzuetan.
Behin gizaseme bat euritan aurkitu zen.
Ez bustitzeko, kobazuloan sartu zen
Eta bi harri borobil aurkitu zituen barnekaldean
Eta beste kobazulo handiagoa
Eta bi haragi txuleta
- Joño, Joño, norentzat ote dira txuleta hauek?
Ipuin hauetan elementu ezagunekin jokatzen da, beste elementu ezagunak sortzeko. sorpresa, magia zein lilura, sinplea eta aberatsa, horretan datza hain zuzen, irakurketa ezberdin ugari ahalbidetzen duela.
Hona hemen ipuinak irakurtzeko liburu batzuen zerrenda:
Haur txikiak dituzten gurasoei zein haurrekin lanean ari diren hezitzaileei
zuzendutako ikastaroa.
Ikastaroan ipuinen egitura ezezik, kontaketarako
euskarriak (ahozkoa, liburua) eta teknikak ere landuko dira. Ikastaroaren
amaieran lortu nahi dena ikasleak umeen aurrean ipuinak egoki kontatzeko gauza
izatea da, hau da, ipuin sortzaile eta kontatzaile trebe bihurtzea.
Astean
bi orduko saio bakarra izango da eta ikastaroaren iraupena, berriz, 24 ordukoa
da. Ikastaroaren amaieran ikasle guztiei ikastaroa egin duteneko agiria emango
zaie.
B. NOLA KONTATU IPUINA.
C. IPUINAK KONTATU ETA GERO ZER.
Aurrean aipatu dudana da gida hauetan agertzen dena normalean. Hau ikusirik, beste metodo batzuk zeuden ikustera joan nintzen. esan beharra dago material oso gutxi dagoela gai honen inguruan. ipuin bildma ugari aurkitu nuen eta baita beste gai batzuk lantzen zituenak ere, adibidez, ipuinen folklorea, irakurketa,... Baina ahozkoaz gutxi.
*Kontraesana Sara C. Bryantek eta Zubia Santillanak proposatzen dutenaren artean.
- Narratzaileak interpretatzeko askea da, entzulea ordea hitzetara lotuta dago.
- Narratzailea libre da altxatu, mugitu, entzuleei begiratzeko etab.
- Kontatutako ipuina espontaneoagoa da.
Ipuinak entzutean umeak arreta mantentzen ikasten du, entzuten; bere arreta eta kontzentrazio gaitasuna garatzen joango delarik. Beraz, ipuina irakurtzea baino, kontatzea onetsi behar da. Kontaketaren bidez geroko ikasketetarako beharrezko diren trebeziak landuko ditugu eta. Nahiz eta egoera batzuetan irakurtzea komeniko den, hizkuntza idatzira hurbilpen bat egiteko.
- Gertakari arinak. Gauza batzuk besteen atzean geratzea. Gakoa pertsonaien ekintzak dira, ez pentsatzen dutena. Kontaketa lineala da.
- Ahal den neurrian, umeek erraz uler dezaten prestatu behar da ipuina (irudien bidez, hizkuntza sinpleago...) umeen arreta mantentzeko, misterio pixka bat ematen saiatzea komeni da erakargarriago emateko. Azken hau, tonuaren bidez edo objetuei bizia emanez lor daiteke, besteak beste.
- Ulermena errazteko, ipuinean dauden elkarrizketak eskema baten errepikapena izan daitezkela komeni da. horrla, lehenengoan ulertu ez badu, ondorengoetan ulertzeko aukera izango du haurrak. garrantzitsua da ere hitz gakoak, pertsonaien izenak adibidez, sarritan errepika daitezela istorian zehar...
- Ipuinak ulertu eta bereganatu behar ditu.
- Ipuinak kontatzeko, gertakari garrantzitsuak ezagutu behar ditu, ez da hitzez hitz kontatu behar. Gertakariak ezagututa, norbera bere hitzez kontatuko du ipuina.
- Ipuin batek haurrengan interesik ez badu sortzen, ez da kontatu behar.
- Ipuinak baliorik ez duela eta ulertzeko zaila izango dela uste izanez gero, ez da kontatu behar. Entzuleek hau nabaritu egiten dute eta ipuinak ez duela entzuteko balioa uste izango dute.
- Umeak borobil-erdian kokatzea gomendatzen da, honek kontalaria ikustea erraztu eta, beraz, umeei arreta mantentzen lagunduko die.
- Ipuina kontatzen hasi aurretik isiltasuna lortu bahar da.
- Behin ipuina kontatzen hasita, ez da narrazioa eten behar. Honek ez du esan nahi etenik egingo ez denik, baina hauek laburrak izango dira eta ipuinean integratuta egongo dira. Adibidez, kanpai hotsa egiteko umeei txalo egiteko eskatu diezaiokegu, edo kontakizuna jarraitzen daudela ziurtatzeko galderaren bat egitea posible da.
- Era erraz batean egin behar da kontakizuna, eta horrela umeak ipuina esfortzu gabe barneratuko du, edo behintzat hori izango da umeak duen inpresioa ipuinak kontatzean erabiltzen diren laguntzak direla medio. Azken finean, ez dugu ahaztu behar ipuina kontatzea dibertigarria izan behar dela, egin bitartean ikastea badaude ere.
- Mugimendu logikoa jarraitu behar da, ekintzak era lineal batean esan behar dira, batzuk besteen ostean gartatuko zireneko orden logikoan. Narratzaileak ipuina kontatzeko ahotsa, aurpegia eta mugimendua erabili ditzake.
- Espresio dramatikoa. Narratzailea pertsonaiekin identifikatuta sentitu behar da. Narratzaileak ez du ipuinean kontatzen den guztia interpretatuko, entzulea gertatzen dena imajinatzera bultzatuko du hitzaren eta keinuen bidez.
- Entzulea era lasai batean tratatuko dugu, egoeraren kontrola bagenu bezala.
- Ipuina plazer emaile bezala kontatu behar da, bestela entzuleak ez du interesik izango.
- Ez da ozenegi hitzegin behar.
- Artikulazio garbia erabili behar da, ondo ahoskatuz, astiro hitz eginez etab.
- Pertsonai kopuru mugatua.
- Pertsonaia eta objetu bereziak.
- Espazioko erlazio sinpleak.
- Gertaeren orden kronologikoa.
